به این ترتیب روند افزایش مستمر نرخ بیکاری در کشور که از سال ۱۳۸۹ و تحت تاثیر افزایش نرخ مشارکت اقتصادی آغاز شده بود در سال گذشته پایان یافته و نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال پیشین کاهش یافته است. نکته قابل توجه در رابطه با تغییر هارمونی نیروی کار در کشور در سال ۱۳۹۶ این است که سال گذشته از لحاظ افزایش نرخ مشارکت اقتصادی توامان با کاهش نرخ بیکاری، یک سال بی‌تکرار در یک و نیم دهه گذشته کشور است. بررسی آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد سال گذشته به‌طور خالص ۶۷۰ هزار شغل در کشور ایجاد شده است. این در حالی است که میزان تقاضای شغل در سال گذشته نیز چیزی حدود ۶۷۰ هزار نفر بوده است. به این ترتیب می‌توان گفت در سال ۱۳۹۶ و برای نخستین بار در دهه ۱۳۹۰، به واسطه تناسب ایجاد شغل و ایجاد تقاضای شغل، تعداد بیکاران در کشور ثابت مانده است. این در حالی است که طی نیم دهه گذشته تعداد بیکاران در کشور همواره در حال افزایش بوده است.
ایجاد ۶۷۰ هزار شغل
مرکز آمار ایران با انتشار گزارشی آیینه آماری نیروی کار در کشور را به‌روزرسانی کرد. بر مبنای این گزارش جمعیت کشور در سال گذشته حدود ۷/ ۷۹ میلیون نفر برآورد شده است که از این بین حدود ۶۶ میلیون نفر در سن کار قرار دارند. به عبارت دیگر تعداد نیروی کار بالقوه کشور در حال حاضر چیزی حدود ۶۶ میلیون نفر است. گزارش مرکز آمار نیروی کار بالقوه کشور را به دو گروه تقسیم کرده است؛ جمعیت فعال و جمعیت غیر فعال. منظور از جمعیت فعال افرادی هستند که یا در جست‌وجوی کار هستند یا در حال حاضر مشغول به کار. بر مبنای گزارش مرکز آمار جمعیت فعال در کشور چیزی حدود ۵/ ۲۶ میلیون نفر بوده است که از این بین ۳/ ۲۱ میلیون مرد و ۲/ ۵ میلیون نفر زن بوده‌اند.
به این ترتیب می‌توان گفت نرخ مشارکت اقتصادی در کشور در سال گذشته چیزی حدود ۳/ ۴۰ درصد بوده است. این نرخ در واقع مشخص می‌کند که چه درصدی از جمعیت خود را در دسته شاغل یا جویای شغل جای می‌دهند. بهبود این متغیر می‌تواند منعکس‌کننده بهبود انتظارات شهروندان از بازار اشتغال باشد. اتفاقی که به نظر می‌رسد در سال گذشته در اقتصاد ایران رخ داده است چراکه نرخ مشارکت اقتصادی در سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال پیشین حدود ۹/ ۰ درصد افزایش یافته است. بررسی آمارهای مرکز آمار نشان می‌دهد در سال گذشته نرخ مشارکت اقتصادی در مردان حدود ۵/ ۶۴ درصد بوده است. این در حالی است که نرخ مشارکت اقتصادی در بین زنان تنها ۱۶ درصد بوده است. تفاوتی که نشان‌دهنده شکاف جنسیتی در بازارکار ایران است.
بر مبنای گزارش مرکز آمار، از حدود ۵/ ۲۶ میلیون نفر جمعیت فعال اقتصادی در کشور در سال گذشته حدود ۲۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مشغول به کار بوده‌اند. مقایسه این آمار با آمار ارائه شده در سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که سال گذشته تعداد شاغلان حدود ۶۷۰ هزار نفر افزایش یافته است. به عبارت دیگر خالص ایجاد اشتغال در کشور در سال گذشته رقمی در حدود ۶۵۰ هزار نفر بوده است. مقایسه این رقم با ارقام به ثبت رسیده در گزارش‌های پیشین مرکز آمار نشان می‌دهد که میزان ایجاد شغل در کشور در سال ۱۳۹۶ طی نیم‌دهه جاری بی‌سابقه بوده است.
کاهش نرخ بیکاری
بررسی اعداد به ثبت رسیده در گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که سال گذشته جمعیت فعال حدود ۷۰۰ هزار نفر افزایش یافته است. از آنجا که در فرمول محاسبه نرخ اشتغال، تعداد شاغلان به جمعیت فعال تقسیم می‌شود، افزایش این رقم می‌تواند به منزله افزایش نرخ بیکاری باشد. اما بر مبنای آمارهای مرکز آمار در سال گذشته نرخ بیکاری با کاهش ۱/ ۰ درصدی نسبت به سال گذشته به ۳/ ۱۲ درصد رسیده است. بنابراین در سال گذشته اثر ایجاد اشتغال نه تنها اثر افزایش نرخ مشارکت اقتصادی را خنثی کرده است، بلکه باعث کاهش نرخ بیکاری نیز شده است.
در بین شاغلان کشور نیز حدود 10.3 درصد از افراد، به اشتغال ناقص مشغول هستند. منظور از تعداد شاغلان با اشتغال ناقص تمامی کسانی هستند که در طول یک هفته بین یک تا ۴۴ ساعت کار می‌کنند. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی در حال حاضر حدود 2.4 میلیون نفر به‌صورت ناقص مشغول به اشتغال هستند. این رقم در مقایسه با ارقام به ثبت رسیده در سال ۱۳۹۵ حدود ۲۱۳ هزار نفر افزایش یافته است. سهم اشتغال ناقص از تعداد شاغلان در کشور نیز در سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال پیشین حدود ۷/ ۰ درصد افزایش یافته است. بنابراین می‌توان گفت سال گذشته سهم اشتغال ناقص از مجموع ۶۷۰ هزار شغل ایجاد شده در کشور بیشتر از اشتغال کامل بوده است.
بر مبنای گزارش مرکز آمار تعداد بیکاران در سال گذشته چیزی حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده است. به این ترتیب می‌توان گفت تعداد بیکاران در سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال پیشین تقریبا بدون تغییر بوده است. این به این معناست که میزان شغل ایجاد شده در سال گذشته تقریبا برابر با میزان تقاضای شغل ایجادشده (میزان افزایش جمعیت فعال) بوده است. این در حالی است که در نیم دهه نخست دهه ۹۰ به واسطه فزونی گرفتن نرخ تقاضای شغل از نرخ ایجاد شغل جمعیت بیکاران در کشور همواره در حال افزایش بوده است. بر مبنای آمارهای مرکز آمار از مجموع 3.2 میلیون نفر جمعیت بیکار در کشور حدود 1.8 میلیون نفر از این تعداد پیش از سال ۱۳۹۰ مشغول به کار بوده‌اند و طی سال‌های اخیر به دلایلی کار خود را از دست داده‌اند. این در حالی است که حدود 1.4 میلیون نفر از جمعیت بیکار در کشور طی نیم دهه گذشته هیچ‌گاه مشغول به کار نبوده‌اند.
دنیای اقتصاد